HOME
(GLAVNA STRANICA)

Dejan S. Šunjka

KRAĐA SRPSKOG JEZIKA

 

''Cinizmom koji se u našoj poštenoj kući ne da ni zamisliti,
Ilirci su uzeli srpski jezik najpre da prisvoje dubrovačku književnost,
a zatim da po Bosni mogu da poharaju srpske narodne pesme
i onako ih bestidno štamp
aju u Zagrebu kao hrvatsku narodnu poeziju.''

Jovan Dučić

 

''Koji je zapravo bio 'jezik hrvatski'?... precizno je to nemoguće ustanoviti. Ovo je jedini narod sveta za koji se nije znalo koji mu je jezik''. Ove reči, početne u knjizi Krađa srpskog jezika, prosta su tvrdnja kojoj, po preporuci samog autora dr Laza M. Kostića, ne treba poklanjati poverenje. Bar dok se dobro ne pretrese podugačka klupa za svedoke, načičkana Česima, Nemcima, Francuzima i Slovencima, perjanicama lingvistike, istorije i početkom XIX veka tek rođene slavistike.

Ko su pravi Hrvati predilirskog perioda, gde su njihove etničke oblasti i kojim jezikom su oni govorili? Složeno pitanje dobilo je iste takve odgovore. Vrlo je malo dodirnih tačaka u obimnim i autoritativnim naučnim delima Pavla Josifa Šafarika, Franca Miklošiča i, naravno, Josifa Dobrovskog, ''patrijarha slavistike'', jezuitskog opata i univerzitetskog profesora, Čeha po narodnosti. Ipak, u najvažnijem se SVI slažu. Štokavski govor (i njegova tri narečja – ekavsko, ijekavsko i ikavsko) pripada SAMO i JEDINO Srbima, bez obzira na veroispovest.

Sporna je etnička pripadnost čakavaca, smeštenih u jednom delu Dalmacije i po ostrvima, i kajkavaca zagrebačke, varaždinske i križevačke županije. Crtu jezičkog i etničkog razgraničenja ''hrvatskih'' i slovenačkih kajkavaca bio je nesposoban da povuče i sam dr Ivo Pilar, tuzlanski advokat, poznati hrvatski šoven i srbofob (danas u Zagrebu postoji institut koji nosi njegovo ime). Zbunjenost i pometnja među Hrvatima trajali su i posle ''ilirskog preporoda'', i to u hrvatskom Saboru pri raspravi kako nazvati maternji jezik (!?), o čemu nam u madridskoj reviji Osoba i duh svedoči dr Rudolf Baričević, recenzirajući sumnjivu knjižicu Hrvatska i Srbija svog sunarodnika Vlaha Raića. I posle je Pilaru kriva slavistika, koja nikako da se oslobodi ''skrbništva velikosrbskih misli''!? ''Naravski da u Francuskoj i Engleskoj nije bolje'', vajkao se ovaj jadnik...

''Ilirski preporod'' dijabolična je ideja rođena na austrijskom dvoru, a u delo sprovedena tridesetih godina XIX veka. Glavni izvršilac radova bio je Ljudevit Gaj (kršteno ime – Ludvig, maternji jezik – nemački), dvorski agent i marioneta kneza Meterniha, o čemu su nam svedočanstva ostavili Miroslav Krleža i francuski slavista Selest Kurijer, ljudi izvan i najšireg spiska ''velikosrpskih šovinista''. Ivan Derkos i grof Janko Drašković, jedan od pionira slobodnog zidarstva na Balkanu, Gajevi su saučesnici u ovoj prljavoj raboti i krila na kojima je ovaj ''pokret'' uzleteo. Derkosov Genius Patriae..., napisan latinskim da bi ga učeni i viši slojevi Hrvata razumeli, književni je, a Draškovićeva štokavska Disertacija (iz iste, 1832. godine) politički program ''ilirstva'', smeštenog u ''Veliku Iliriju'' sa glavnim gradom Zagrebom i ''ilirskim'' službenim jezikom.

Ilirizam, ''prividno neutralna celina'' (ovo su reči Milovana Milovanovića, profesora univerziteta i predsednika Vlade Srbije, vrlo naklonjenog jezičkom i državnom jedinstvu sa Hrvatima) bio je potreban teritorijalno skučenim i kulturno nerazvijenim Hrvatima za uspon na veliku pozornicu evropskih naroda XIX veka, za šta su kajkavština i čakavština bili suviše mali i niski stepenici. U bolesnom ilirskom zanosu, kombinujući Vukov fonetski pravopis i dijakritičke znake preuzete iz češke latinice, Ljudevit Gaj je bio spreman da i ćirilicu upregne u nova ''hrvatska'' kola, ali su tome na put stali neki bliski saradnici i katolički kler. ''Hrvatsku'' latinicu, kakvu danas poznajemo, konačno je doradio slavonac Vjekoslav Babukić, ''Gajev savetnik i pomagač u rešavanju jezičkih problema''... ''Hrvati su, formulisavši svoje poglede na budućnost, primili srpski jezik kao zvaničan, srpsku literaturu kao svoju, srpsku zemlju kao svoju rođenu, obeležavajući ih samo hrvatskim imenom''. Dubrovački gospar konte Medo Pucić, Srbin katolik, ovom rečenicom (objavljenom 1867. u italijanskom časopisu Nova antologija) pogodio je samu suštinu ilirskih jezičko – pravopisnih ''reformi''.

Ni to im nije bilo dovoljno. Besprizorni Hrvati su uzeli lopate, pljunuli u šake i zagazili u patologiju. Katolički sveštenici, šibenčanin Faustus Verancijus i slavonac Matija Petar Katančić (Srbin!), za sobom su ostavili značajna dela – prvi Rečnik... (1595.) i prvi štampani prevod Svetog pisma (1831.). To što su maternji jezik u naslovima svojih knjiga nazvali ''dalmatinski'', odnosno ''slaveno – ilirički izgovora bosanskoga'', nije ih spasilo posthumnog pohrvaćenja, pri čemu je Verancijus gore prošao – postao je Vrančić, iako se NIKAD nije tako potpisao!? ''Hrvati su najhrabriji narod na svetu, jer se ničega ne stide''. Ova dva mala primera iz bogate hrvatske grobokopačke prakse, pokazuju da je Jovan Dučić zaista bio u pravu...

''Ilirski preporod'' je naišao na delimičnu podršku katolika Slavonije, Bosne i Dalmacije, verom vezanih za Hrvate a krvlju i jezikom (štokavskim) za Srbe. Ti nesrećni ljudi, sa mutnom predstavom o nacionalnom identitetu, ni slutili nisu da je ''ilirstvo'' samo usputna stanica ka konačnom pohrvaćenju, koje traje sve do današnjih dana... Njihovi pravoslavni sunarodnici bili su mnogo oštriji i odlučniji, na vreme prepoznavši velikohrvatske pretenzije pod firmom ''ilirizma''. ''Lud bi bio onaj koji bi naše slavno ime napustio i primio jedno drugo, mrtvo'', odgovarao je na ''bratske'' pozive Vuk Karadžić; i to ''naučničko ime Ilira, izmišljeno bez krvi'', dopunjavao je mitropolit Josif Rajačić. ''Ilirstvo je izum rimsko – nemačkog ministarstva i rimske bogomoljske stolice'', ''Iliri grabe tuđe dobro'', ''ilirski praveći srpski nam ruše i kvare'', i zato ''nećemo voopšte ilirstvo'', a ako se koji Srbin ''povede i obmanut primi, toga ćemo za otmetnika, otrodnika smatrati''! Tako su poručivali vojvođanski Srbi – savremenici, tadašnja kulturna elita Srpstva, u svojim glasilima – Letopisu Matice srpske, Podunavci i Serbskim narodnim novinama advokata Teodora Pavlovića. Opravdana srpska ljutnja na hrvatska nevaljalstva nije jenjavala ni posle pola veka. Zemunski prota Dimitrije Ruvarac (brat arhimandrita Ilariona), Hrvatima – ''obzorašima'' je podviknuo: Evo šta ste nam krivi, ali je, na žalost, ta dobro dokumentovana knjiga i posle reizdanja (1997.) ostala slabo poznata.

Pad u komunističko ropstvo bio je katalizator širenja bolesti. Veliki naučnici i uglednici svoje struke, poput Aleksandra Belića, posrnuli su na mnogo važnijem – moralnom polju, srpski jezik i ustanove poltronski prekrstivši u ''srpskohrvatske''. Zle plodove beskičmenih sejača ubiramo sada u ovim našim ''slobodnim'' i ''demokratskim'' vremenima. Uz suludu apologetiku urednice dr Milice Radović – Tešić, i nedavno u izdanju SANU izašli 16. tom Rečnika (sa rečima od ''nokat'' do ''odvrzivati'') i dalje je tvrdo i uporno ''srpskohrvatski''... Srpski obraz je spasila i logističku podršku Kostićevim naporima pružila jedino srpska politička emigracija. Iz obilja citiranog materijala vredi podvući čuvena Dučićeva pisanija, proročke reči kordunaša Branka Mašića iz Kanadskog srbobrana (29. 1. 1959.) i nepotpisan članak ''Oživljavanje jedne jugoslovenske besmislice'' objavljen u čikaškoj Srpskoj borbi (19. 3. 1959.), zbog svoje važnosti i stručnosti ovde raširen na čitave dve strane, i to na samom kraju knjige.

Prvo izdanje Krađe srpskog jezika (Baden, Švajcarska 1964.) sada je dopunjeno trima kraćim jezičkim studijama iz pera prof. dr Petra Milosavljevića, vatrenog borca za uvođenje Katedre za Srbistiku na Beogradski univerzitet (sa privremenim uspehom) i pokretača bivšeg prištinskog časopisa Srbistika/ Serbica. Osnovne ideje i poruke L. M. Kostića g. Milosavljević sjajno podvlači, promišlja i obogaćuje detaljima iz naše novije prošlosti, pa i ove kojoj smo bili svedoci. Najsjajniji deo njegovog ''Dodatka'' je podsećanje na velikog nemačkog filologa Herdera (kraj XVIII veka), i iz njegovog učenja proizašao princip o jeziku kao primarnoj karakteristici pri određivanju etničkog identiteta. Taj princip važio je u celoj Evropi, osim na Balkanu, gde je proces sistematskog rasrbljavanja favorizovao versku pripadnost (sekundarnu karakteristiku) i promovisao lokalna srpska narečja u nove ''jezike'', kao osnovu za nove ''nacije'' sa novom ''kulturom''. Baš tu je i jedina pukotina u, inače vrlo dobroj, priči dr P. Milosavljevića. Komunistički dekret, naprosto, nije dovoljan da ''očisti'' etničko – jezičku situaciju u ''Makedoniji''. Kako god sebe i svoj jezik domoroci nazivali, ''makedonski'' je bio, jeste i biće samo dijalekat srpskog jezika.

Nedelju dana pre dolaska prvih prethodnica Drugog puka Jugoslovenske divizije, for Radišević, strateški važno armirano utvrđenje na ulazu u Boku Kotorsku, ojačano mitraljeskim gnezdima i teškim ''merzerima'' dometa 7 km, osenčeno je novom srpskom trobojkom, većom od tek spuštene crno – žute. Pregovore je, na nemačkom jeziku, priveo kraju otac Marko Kostić, lokalni paroh i predsednik do tada tajnog Narodnog vijeća. U tvrđavu je na čelu Srpske garde, 160 naoružanih komita i K und K dezertera, umarširao Lazo M. Kostić, rezervni oficir austrijske vojske, mladić od dvadesetak leta...

SVAKA je knjiga dr Laza M. Kostića – srpski barjak. Ovaj, šesti po redu u biblioteci Odglas, razvio je i u ruke nam dodao g. Dobrislav Đurović, glava novosadske Dobrica knjige, uzor – izdavača na tragu ''kulturnog, istorijskog, političkog i Svetosavskog svesrpskog nacionalnog identiteta''... Teški latinični kamen – pritiskač Lazovih kostiju u hladnoj Švajcarskoj, novoustaška propaganda koja njegovu rodnu Boku naziva ''zaljevom hrvatskih svetaca'' (!?!) i beslovesni autonomaši što ''srpskohrvatski'' opet proglasiše zvaničnim u srpskoj Vojvodini, daju nov smisao i punoću najhrišćanskijoj od svih molitvi – molitvi za neprijatelje, a iz srca i pera besmrtnog vladike Nikolaja Velimirovića...

 

 

Dejan S. Šunjka